ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, 17 հուլիսի, ԱՐՑԱԽՊՐԵՍ: Ըստ Վիքիպեդիայի՝ հարավամերիկյան այս քաղաքն իր անունը փոխել է Արմենիա «ի հիշատակ հայ ժողովրդի, որը կոտորվել է թուրք օսմանցիների կողմից 1894-97 թթ. համիդյան ջարդերի, իսկ հետո 1915-23 թթ. Հայոց ցեղասպանության  ժամանակ»: Որոշ պատմաբաններ վիճարկում են այս պնդումը՝ քաղաքի անվան ծագումը վերագրելով Հայաստանի մասին Աստվածաշնչյան հիշատակմանը:

Կոլումբիայի Բոգոտա քաղաքում թուրք դեսպան Էսե Օզթուրք Չիլը 2018 թ. դեկտեմբերի 14-ին և 2019 թ. հունվարի 11-ին երկու նամակ է հղել Կոլումբիայի Արմենիա քաղաքի քաղաքապետին՝ հրավիրելով նրան և քաղաքային խորհրդի տասը անդամների այցելել Թուրքիա՝ որպես թուրքական կառավարության պաշտոնական հյուրեր:

2019 թ. փետրվարի 3-ին հատուկ կիրակնօրյա գիշերային նստաշրջանում Արմենիայի քաղաքային խորհուրդը 12 կողմ, 6 դեմ քվեարկությամբ հաստատել է քաղաքապետ Օսկար Կաստելլանոսի և Արմենիայի քաղաքային խորհրդի ինը անդամների այցը Թուրքիա՝ 2019 թ. փետրվարի 6-13-ը: Այցի ընթացքում քաղաքապետը և քաղաքային խորհրդի անդամները հանդիպել են Ստամբուլի և Անկարայի քաղաքապետերի, Թուրքիայի խորհրդարանի նախագահի հետ և այցելել Անկարայի համալսարանի Լատինական Ամերիկայի ուսումնասիրությունների կենտրոն: Նրանք հանդիպել են նաև թուրք գործարարների հետ և այցելել Կապույտ մզկիթ ու Գրանդ բազար:

Ուղևորությունը բուռն վեճերի առիթ դարձավ Կոլումբիայում: Արմենիա քաղաքի բազմաթիվ բնակիչներ դեմ էին այդ այցելությանը՝ քաղաքապետի և ինը անդամների բացակայության պատճառով այն ժամանակ, երբ քաղաքը գտնվում էր տնտեսական խառնաշփոթի և վատ ղեկավարման մեջ: Անցած երեք տարիներին Արմենիայի հինգ քաղաքապետերը հեռացվել էին կոռուպցիայի պատճառով: Քաղաքացիները կարծում էին, որ նոր քաղաքապետը պետք է մնար տանը և հոգ տաներ քաղաքի գործերի մասին: Տարածաշրջանային գլխավոր դատախազը հետաքննություն սկսեց թուրքական ուղևորության վերաբերյալ՝ քաղաքապետի և խորհրդի անդամների կողմից կատարած խախտումները ստուգելու համար: Նրանց պետք է նաև հետաքննեն՝ Թուրքիա այցելելիս իրենց «առատաձեռն» հյուրընկալողներից ստացած կաշառքները կամ նվերները հաստատելու համար:

Տեղական կոլումբիական «Սեմանա» հրատարակությունը հաստատել է Արմենիայի (Կոլումբիա), Թուրքիայի և ցեղասպանության միջև եղած կապը. «...Պարզվում է, որ [Կոլումբիայի] Արմենիայի [քաղաքային] խորհուրդը 2014 թ. 08 համաձայնագրով որոշել է ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը և ապրիլի 24-ը հռչակել որպես պաշտոնական հիշատակի օր՝ ի նշան համերաշխության այն երկրի հետ, որը կոլումբիական քաղաքի պես կրում է միևնույն անունը: Այնուհետև, խորհուրդը վավերացրել է այդ կապերը 2015 թ. 075 արձանագրությամբ, որով նրանք ձգտել են բարեկամական կապեր հաստատել Հայաստանի Հանրապետության հետ...»:

Ի պատասխան Հայոց ցեղասպանության ճանաչման՝ «Սեմանան» բացատրել է, որ «ամեն ինչ կարծես թե ցույց է տալիս, որ թուրքական կառավարության հրավերի համար պատճառ է հանդիսացել քաղաքային խորհրդի անդամներին այլ տարբերակի տրամադրումն այն ցավալի պատմական դրվագի, որը ցույց է տալիս՝ այդ երկիրը պատասխանատու է ցեղասպանության համար»:

«Սեմանան» հաղորդել է՝ «Ինչպես հիշում եք, այն ինչն այսօր հայտնի է որպես Հայոց ցեղասպանություն, տեղի է ունեցել 1915 թ., Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ և թեև թվերը դեռևս քննարկվում են, խոսքը գնում է նվազագույնը 300 հազար և առավելագույնը 1.5 միլիոն մարդկային կորուստների մասին: Այդ բնաջնջման զոհերը հայերն էին, որոնք որպես իրենց դահիճ մատնանշում են Օսմանյան կայսրությունը՝ այսօրվա Թուրքիան»:

«Սեմանան» հետաքրքրվել է, թե արդյոք քաղաքապետարանի պաշտոնյաները Թուրքիա կատարած այցի հետևանքով կարող են որոշել չեղյալ համարել Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը:

Այդ ընթացքում, ուղևորությունից հետո միակ նոր զարգացումը օսմանյան ժամանակաշրջանի հագուստ կրող տղամարդու որմնանկարի հայտնվելն է Արմենիայի քաղաքապետարանի շենքի  պատին: «Բրայթբարդը» տեղեկացրել է, որ որմնանկարը «ոչ մի պատմական աղերս չունի քաղաքի հետ» և «շփոթեցնում ու զայրացնում է բազմաթիվ բնակիչների... Տարածաշրջանային La Crónica de Quindío թերթը հաղորդել է, որ տեղացիները շփոթված են թվում, իսկ ոմանք՝ վրդովված այդ թանկարժեք որմնանկարից, որը, նրանց կարծիքով, որևէ կապ չունի իրենց ժառանգության հետ»:

«Բրայթբարդը» մեջբերել է Մարիսելա Մոնտես անունով մի տեղացի կնոջ, որն ասել է La Cronica-ին. «Ես իրոք չեմ հասկանում, թե Արմենիան [կոլումբիական քաղաքը] ինչ կապ ունի Թուրքիայի հետ: Կարծում եմ, որ նրանք պետք է վճարեն այդ կարճատև ուղևորության համար, որը կատարել են... Անտրամաբանական է, որ սրա նման մի բան նկարվել է նման գեղեցիկ հաստատությունում»:

Թերթը մեջբերել է նաև մի ուրիշ բնակչի, որն ասում է՝ ինքը ոչ թե զայրացած է, այլ պարզապես՝ «շփոթված»: Խորխե Ջարամիլոն ասել է La Cronica-ին. «Մենք շփոթված ենք, որովհետև չենք հասկանում, թե ինչ կապ ունի սուլթանը Արմենիա [քաղաքի] հետ: Ի՞նչ է կատարվում մեզ հետ: Խնդրում եմ, որ լուրջ պետական գործիչները ստանձնեն այս քաղաքի ղեկավարումը: Սա իսկապես սարսափելի է մեր մայրաքաղաքի համար»: Քաղաքային խորհրդի անդամ Լուիս Գիլերմո Ագուդելոն ասել է El Tiempo-ին. «որմնանկարը անհեթեթություն է... Սա հանրային կառույց է, որը շատ կարևոր նշանակություն ունի... Այստեղ է եղել մեր պատկերասրահը, իսկ հիմա նրանք ամբողջովին փոխում են դրա էությունը»:

El Tiempo-ն տեղեկացրել է, որ «խորհուրդը չի քննարկում միայն մշակութային ծառայությունները Թուրքիային: Այժմ նրանք բացահայտ կերպով քննարկում են քաղաքի կողմից  2014 թ. ընդունված հռչակագրի փոփոխության հարցը, որով քաղաքապետարանն ընդունել է Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը», ասել է «Բրայթբարդը»:

Մինչև հիմա թուրքական հրավերը հակառակ ազդեցություն է ունեցել Թուրքիայի վրա, քանի որ այն առաջ է բերել բազմաթիվ քննարկումներ Հայոց ցեղասպանության մասին Կոլումբիայի լրատվամիջոցներում, իսկ քաղաքապետը և քաղաքային խորհրդի անդամները խնդիրներ ունեցան օրենքի հետ:

Բրազիլիայում Հայաստանի Հանրապետության դեսպանը, որը հավատարմագրված է նաև Կոլումբիայում, պետք է անհապաղ միջոցներ ձեռնարկի թուրքական լոբբիստական ջանքերին հակազդելու համար: Հարավային Ամերիկայի հայ համայնքները ևս պետք է ձեռնամուխ լինեն նման գործողությունների: Նրանք պետք է նաև ապահովեն, որ քաղաքային խորհուրդը չեղյալ չհամարի Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին իր նախկին որոշումը և ձերբազատվի օսմանյան որմնանկարից:

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի